واژه لیکا از عبارت Light Expanded Clay Aggregate (دانه رس منبسط شده) گرفته شده است. این دانه ها در کوره های گردان و در حرارت حدود 1200 درجه سانتی گراد ، از انبساط نوع خاصی از خاک رس تولید می شوند. دانه های لیکا دارای شکل تقریبا گرد و سطح زبر و ناهموارند.رویه میکروسکوپی خارجی دانه ها دارای خلل و فرج زبر قهوه ای رنگ و بخش داخلی دانه ها دارای بافت سلولی سیاه رنگ است.




.
بلوک های سبک ليکا از مهمترين فرآورده های ليکا در ايران است .اين بلوک ها از مخلوط سبک دانه با سيمان و آب به دست می آيد. يراي حفظ سبکي اين قطعات،ريزدانه طبيعي از بتن حذف شده و محصول نهايي داراي تخلخل بالاتري نسبت به بتن نيمه سبک مي شود. وزن فضايي بلوک هاي بتني دانه سبک اغلب کمتر از 1100 کيلو گرم بر متر مکعب است .مقاومت اين بلوک ها حداقل 30 کيلو گرم بر سانتي متر مربع است و در صورت نياز ، با طرح اختلاط مناسب مي توان به مقاومت هايي تا 100 کيلو گرم بر سانتي متر مربع نيز رسيد .بلوک ليکا در دو شکل تو پر و تو خالي براي کاربرد در ديوار و سقف توليد مي گردد. ضخامت جداره بلوکهاي تو خالي براي بهره گيري بيشتر از وي‍‍ژگيهاي عايق کاري آنها بيش از بلوک هاي سيماني معمولي است،که اين افزايش به خاطر وزن بسيار کم بتن مصرفي اثر چنداني بر وزن نهايي بلوک ندارد.بلوک هاي سبک ليکا در انواع مختلف ديوارهاي پيراموني وتيغه اي توليد شده و داراي کاربرد هاي گسترده اي در انواع ديوارهاي پوشش خارجي ،جدا کننده، نما ،دو جداره ،عايق ،ضد آتش و نيز سقف هاي سبک بتني (تير چه و بلوک )مي باشند.

.
ویژگی ها و مزایای بلوک‌هاي ليکا:

وزن کم
با استفاده از بلوک‌هاي سبک ليکا، به دليل وزن کم و سهولت کار، هزينه و زمان اجراء کاهش مي‌يابد و حمل و نقل آسان مي‌گردد. همچنين سبکي اين بلوک‌ها نقش مؤثري در کاهش وزن ساختمان دارند. از آنجا که نيروي زلزله وارد بر سازه، رابطة مستقيم با وزن سازه دارد با استفاده از بلوک ليکا نيروي مؤثر زلزله و در نتيجه ابعاد سازه کاهش مي‌يابد. وزن ديوار چيده شده با بلوک ليکا در مقايسه با مصالح سنتي مانند آجر 5/2 برابر کمتر است.

 

    عايق حرارتي
بر اساس آزمايشات مرکز تحقيقات ساختمان و مسکن بتن سبکدانه ليکا داراي ضريب هدايت حرارتي 0.17w/m.k مي‌باشد. بلوک ليکا، ساخته شده از بتن ليکا، لايه عايق حرارتي مناسبي را براي ديوارها به ارمغان مي‌آورد. استفاده از بلوک ليکا در عايقکاري ديوارهاي پيراموني، مورد تأييد سازمان بهينه‌سازي مصرف سوخت کشور قرار گرفته و بدون استفاده از هر گونه عايق ديگري، ديوار چيده شده با بلوک ليکا به عنوان ديوار عايق همگن محسوب شده و الزامات مبحث 19 مقررات ملي ساختمان را تأمين مي‌نمايد.
عايق صوتي
به طور کلي در موادي که تخلخل وجود دارد انرژي ذرات هوايي که در اثر صوت به داخل حفره مي‌رود و از آن خارج مي‌شود، به دليل ايجاد اصطکاک مستهلک شده و به گرما تبديل مي شود. ويژگي سطح بلوک و خواص دانه‌هاي ليکا باعث جذب صوت مي‌گردد. بر اساس نتايج مرکز تحقيقات ساختمان و مسکن،‌ميزان افت صدا در ديوار ساخته شده از بلوک ليکا به ضخامت cm15 برابر با 46 دسي‌بل است. از اينرو با استفاده از بلوک ليکا در ديوار چيني الزامات مبحث 18 مقررات ملي ساختمان برآورده خواهد شد.    
مقاومت
بلوک‌هاي ليکا طبق آخرين استانداردهاي موجود توليد مي‌شوند و داراي مقاومت مطلوب در برابر بارهاي وارده هستند. پايين بودن مدول کشسان اين بلوک، به عنوان اجزاء پرکننده در ساختمان‌هاي مناطق زلزله خيز موجب افزايش دورة نوساني ساختمان و به عبارت ديگر کاهش نيروي زلزله وارد بر ساختمان مي شود.    
کارپذيري فيزيکي و کارپذيري با انواع ملات
عمليات برش، ميخ کوبي، سوراخ کاري و شيارزني مسيرهاي کابل و لوله‌هاي تأسيساتي بر روي بلوک‌هاي ليکا به راحتي انجام مي‌شود. بلوک‌هاي ليکا به آساني با فرز بريده مي‌شوند و در صورت استفاده از تيشه تنها از محل ضربه مي شکنندکه اين ويژگي باعث کاهش پرت مصالح به ميزان چشمگيري مي شود. اجراي انواع ملات و اندودهاي متداول بر روي بلوک ليکا به دليل بافت زبر رويه بلوک و جذب آب مناسب آن به آساني انجام‌پذير است. به دليل نزديکي ضريب انبساط حرارتي بلوک ليکا با ملات و نيز افت خزش ناچيز آن، از ايجاد ترک در ملات و اندود در دراز مدت جلوگيري مي‌شود.     مقاوم در برابر آتش
مقاومت اجزاي سازه‌اي در برابر آتش سوزي بر اساس مدت زماني سنجيده مي‌شود که اين اجزاء مي‌توانند آتش را بدون سوختن و فرو ريختن تحمل کنند. دانه‌هاي ليکا در دماي c12000 توليد مي‌شوند و مي‌توانند شوک حرارتي تا دماي c11000 را تحمل نمايند و فرآورده‌هاي ليکا به ويژه اجزاء بتني ساخته شده با اين دانه‌ها مقاومت خوبي در برابر آتش دارندکه اين امتياز حافظ امنيت جاني ساکنين در آتش سوزيهاي احتمالي مي‌باشد.


.
روشهای اجرائی

ديوارها يکي از متداول ترين عناصر قائم در ساختمانهاي گوناگون هستند . مطابق تعريف ، اعضاي سازه اي قائم با بعدي بزرگتر از 3 برابر ضخامت ، ديوار نام دارند. فرآورده هاي ليکا به شکل هاي گوناگون نظير بلوک ، ملات و پانل بتني در ساخت انواع ديوار بکار مي روند . مهم ترين ويژگي هاي اين فرآورده ها در اين کاربرد وزن کم ، رسانايي حرارتي کم ، افت صوتي مناسب ، و مقاومت در برابر آتش مي باشد . همچنين بکـــــارگيري اين فرآورده ها در اشکال مناسب سبب سهولت و سرعت در اجراي ديوار مي گردد .

 

ديوارچيني با بلوک ليکا :

ديوارها بر اساس ويژگي ها و کاربرد خود ، انواع گوناگوني دارند . ( انواع ديوارها )

ديوار چيده شده با بلوک ليکا در طبقه ديوارهاي غير باربر قرار مي گيرد .ديوارهاي غير باربر تنها وزن خود را تحمل مي کنند و در آنها ويژگي هاي ديگري من جمله سبکي و مقاومت حرارتي و صوتي مناسب ، اهميت مي يابد .ديوار چيده شده با بلوک ليکا بعنوان ديوار عايق همگن حرارتي محسوب شده و شرايط آسايش را براي ساکنين در فصول گرم و سرد تامين مي نمايد . مزايا و ويژگيهاي بلوک ليکا در بخش بلوک آورده شده اند .

 

از ديگر مزاياي ديوارچيده شده با بلوک ليکا مي توان به موارد ذيل اشاره نمود :

* افزايش سرعت اجرا ديوارچيني

* کاهش پرت مصالح مصرفي

* کاهش وزن بار مرده ساختمان به ميزان 30 درصد

* کاهش ملات مصرفي

* اجراي روکار سريع با حذف ملات گچ و خاک

روش هاي اجرايي ديوارچيني :

روش ديوارچيني با بلوک ليکا بسيار آسان بوده و مانند ديوارچيني با مصالح بنائي مي باشد . بر اين اساس تمامي عمليات بنايي با بلوک ليکا ، برپايه مشخصات و ضوابط مندرج در نشريه هاي 100 و 55 دفتر تدوين ضوابط و معيارهاي فني سازمان مديريت و برنامه ريزي کشور و نيز استاندارد شماره 70 موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران صورت مي گيرد . ساير آيين هاي مرتبط با نحوه اجراي درست من جمله آيين نامه 2800 زلزله ايران نيز بايد رعايت گردند . لازم به ذکر است اين روش ها کاربرد عمومي داشته و تنها مختص ديوار ليکا نمي باشند . بعضي از اين ضوابط که کاربرد بيشتري در اجرا دارند به صورت خلاصه آورده شده است :

نحوه بلوک چيني:

جهت استفاده از بلوکهای ليکا پس از آماده سازی سطح و تراز کار با ريختن يک لايه ملات ماسه و سيمان (حداقل 250 کيلوگرم سيمان در هر متر مکعب ملات) به ضخامت حداکثر 2.5 سانتی متر ، در روی سطح کار اولين رگ بلوکها روی ملات قرار داده می شود ، سپس با ملات ريزی حداکثر به ضخامت 1.5 سانتی متر ، اقدام به چيدن رگ های بعدی می گردد.

1 - بلوکها بايد کاملا" تراز چيده شوند ، بطوريکه جدار بلوکها کاملا" قائم بوده و درزهاي قائم رجهاي متوالي ، به طور يک رج در ميان ، در مقابل هم قرار گيرند . بلوک نصب شده ، نبايد پس از گيرش اوليه ملات ، از جاي خود حرکت داده شود . استقرار نهايي بلوک ، بايد در زماني صورت گيرد که ملات هنوز شل باشد .

2 - در ساخت ديوارها سعي شود تا از يک جنس بلوک استفاده شود . استفاده از بلوک ليکا به همراه ديگر مصالح سبب ايجاد ترکهاي نامناسب در گچ و خاک مي شود . در قسمتهايي که نياز به قطعات کوچکتر مي باشند مانند زير پنجره ها بهتر است از آجر ليکا استفاده شود . استفاده از آجر معمولي به دليل تفاوت ضرايب انبساط باعث ناهماهنگي ديوار شده ممکن است سبب ايجاد ترک گردد .

3- در صورت نياز به قطعاتي که داراي اندازه طول رندي نمي باشند ، مي توان بلوک ليکا را به راحتي با فرزگرانيت بر و يا تيشه تيز به اندازه قطعه مورد نظر بريد . در اين حالت به شدت پرت مصالح کاهش مي يابد . بايد در نظر داشت که از خرد کردن بلوک با پتک و يا وسايلي که با برخورد ضربه باعث ايجاد ترک در جان بلوک مي نمايند، اجتناب ورزيد.

4- در مورد اجراي کليه مصالح بنايي ، بهتر است پيش از اجرا ، بلوکها کمي خيس شوند تا آب ملات را به خود جذب نکرده و به اصطلاح ملات را نسوزاند . بلوکها بهتر است قبل از مصرف نم پاشي شده و بر خلاف بلوک هاي بتن گازي نيازي به غرقاب شدن ندارند.

5- براي کنترل ابعاد ، گوشه ها و تقاطع ها و به طور کلي اجراي صحيح کار ، توصيه مي شود پس از آماده شدن تراز کف ، ابتدا رج اول بدون ملات چيده شده و سپس بر اساس الگوي بدست آمده ، ديوارچيني شروع گردد . در ديوارچيني بوسيله بلوک ليکا ، از چيدن رج اول با آجر به عنوان استاد کار بايد اجتناب ورزيد .

6- با توجه به اينکه کليه مصالح بنايي جهت ديوار چيني به تنهايي عايق رطوبتي نمي باشند ، توصيه مي گردد از اين مصالح بدون اجراي لايه نما جهت اجراي ديوارهاي خارجي استفاده نگردد .

7- چيدن صحيح و ايجاد قفل و بست کامل در ديوارها ، موجب جلوگيري از نشست هاي احتمالي در برابر بارهاي نقطه اي ( متمرکز ) خواهد شد ، بويژه در کنج ها و محل اتصال ديوارهاي متقاطع .

8- ديوارچيني بايد بصورت يکنواخت در ارتفاع صورت گيرد و نبايد اختلاف ارتفاع ديوارچيني در يک قسمت ساختمان نسبت به قسمت هاي ديگر از يک متر تجاوز نمايد . در مورد ديوارهاي متقاطع بايد به منظور تامين قفل و بست کامل ، يک رج در ميان از قطعات اتصال يا لا بند ، استفاده شود

 

نصب تير نعل درگاهي و آستانه

نعل در گاهها بايد بر اساس جزئيات مندرج در نقشه هاي اجرائي و با طول گيرداري کامل ، ساخته شوند . نعل درگاهها می بايست حداقل به طول 10 سانتی متر در روی ديوارهای طرفين امتداد داشته باشد .در صورتيکه نعل درگاه خاصی از نظر دهانه وجود داشته باشد ، می بايست طـبق محـاسبات مقطع لازم از نظر باربری (ميزان بار وارده با توجه به دهانه) تعيين و اجرا گردد . در مورد ليکا بلوک امکان استفاده از نعل درگاههای پيش ساخته بتونی و يکپارچه شدن ديوار با نعل درگاه وجود دارد .

مهاربندي

1- حداکثر طول آزاد ديوار جداکننده نبايد از 40 برابر ضخامت ديوار و يا 5 متر ( هرکدام که کمتر باشد ) تجاوز کند . در صورت تجاوز از اين مقدار ديوار بايد به وسيله ستونک قائم  wall postديوارها مهار گردند . دو سر اين اجزاي قائم ( که معمولا" قوطي 6*6 انتخاب مي شوند ) بايد به گونه اي مناسب در کف و سقف مهار گردند .

2 - حداکثر ارتفاع مجاز ديوارهاي جداگر از تراز کف 5/3 متر مي باشد . در صورت تجاوز از اين حد ، بايد با تعبيه کلاف هاي افقي به گونه مناسبي به تقويت ديوار مبادرت نمود .

3 - جداگرهايي که در تمام ارتفاع طبقه ادامه دارند ، بايد کاملا" به زير پوشش سقف مهار شوند ، در اين حالت بهتراست ديوار به وسيله شاخک هاي عمودي گرفته شده مهار گردند . جهت نچسباندن رج آخر بلوک به سقف و اجراي صحيح ديوار ميان قاب بهتر است رج آخر به صورت آجر چين انجام گردد .

4 - لبه قائم ديوار جداگر نبايد آزاد باشند . لبه جداگر بايد به ديوار يا جداگر عمود بر آن يا يک ستونک عمودي ، به نحوه مناسب متصل گردد . چنانچه طول ديوار جداگر پشت بند، کمتر از 5/1 متر باشد ، لبه آن مي تواند آزاد باشد.

5- چهارچوب ها بايد حتي الامکان همزمان با ديوارچيني نصب شوند و به هنگام ريختن دوغاب در پشت پروفيل چهارچوبهاي فلزي ، بايد با قرار دادن وادارهاي چوبي ، آنها را کاملا" مهار نمود تا در اثر فشار دوغاب ريزي ، خم نشده و در جهت طولي تاب بر ندارد . با امتداد شاخک از اجزاي قائم قاب هاي درب و پنجره ها و اتصال آنها به سقف مي‌توان از آنها جهت تقويت ديوار و ايجاد يک ستونک استفاده کرد .

اجراي روکار

جهت اجراي روکار ديوارها ، در صورتيکه ديوارها به طرز مناسبي اجرا و شاقولي شده باشند مي توان لايه گچ و خاک را حذف نموده و جهت اجراي روکار تنها از يک لايه گچ استفاده کرد .در ديوارچيني با سفال بدليل نياز به افزايش ضخامت ديواره، نياز به اجراي لايه گچ و خاک حداقل به ضخامت 2 سانتي متر مي باشد. با توجه به ضخامت بلوکهاي ليکا (30 تا 35 ميلي متر) چنانچه ياد شد مي توان لايه گچ و خاک را حذف نمود. جهت جلوگيري از ترک خوردن احتمالي ديوارها در محل بادبندها ، بايد از توري مرغي جهت تقويت سطح استفاده شود .

مراقبت

پس از اتمام کار روزانه يا وقفه در عمليات بنايي ، ديوارچيني را از تابش مستقيم نور خورشيد ، حرارت زياد ، وزش باد و جلوگيري از يخ زدن هاي احتمالي بايد با پيش بيني پوشينه هاي مراقبتي، محافظت نمود. عمليات بنايي در دمايي که در آن امکان يخ زدن ملات وجود دارد ممنوع مي باشد . در شرايط متعارف ديوارچيني با ملات ماسه سيمان ، بايد حداقل 3 روز مرطوب نگه داشته شود . با توجه شرايط اقليمي طول دوره مراقبت از ديوار توسط مجري تنظيم مي بايست تنظيم گردد، اما در هر حال دوره نگهداري نبايد کمتر از يک روز باشد.

ملات

از آنجاييکه بلوکهای ليکا از نظر مواد متشکله دارای سيمان می باشد ، در صورت استفاده از ملات ماسه و سيمان به دليل پيوند مستحکمی که در نتيجه نفوذ ذرات مـلات به حـفره های بدنه بلوکهای ليکا بـوجـود می آيد ، انسجام بيشتری نسبت به ساير واحدهای بنايي ايجاد شده و ترکيب مـلات و بـلوک يک واحــد يـکپارچه در مقابل بارهای ثقلی و جانبی را ايجاد می کند و لذا دارای مقاومت فشاری و خمشی بيشتـری نسبت به سايـر واحدهای بنايی دارد .(ماده همگن در داخل محدوده تنشهای مجاز)

انتخاب نوع ملات در ديوارچيني ،‌نقش بسيارمهمي خواهد داشت . ولي بکاربردن ملات با عيار زياد ، لزوما" نقش کليدي در افزايش مقاومت ديوارچيني ندارد . ملات استفاده شده در ديوار چيني با ليکا بصورت ملات عمومي ماسه سيمان با نسبت 6 : 1 و يا 5 : 1 پيشنهاد مي گردد . در صورت تمايل به ساختن ملات ليکا و کاهش وزن ملات مي توان از نسبت حجمي 3 به 2 ( ليکا ريز دانه به ماسه ) استفاده کرد .

ضخــــامت بنــدهاي افقـي و قائـم ، نبــايد کمتر از 10 ميلي متر و بيشتر از 12 ميلي متر باشد . بايد بندهاي قائم ( هرزه ملات ) از ملات پر شوند . در بلوک چينـي ، ملات ريـزي به دو صورت انجـام مي شود :

الف) - ملات به صورت يکنواخت روي همه سطوح ملات خور بلوک نبايستي پخش شود ، زيرا در اين حالت حفره هاي بلوک از ملات پر خواهد شــــد . اين روش براي ديوارهــاي باربــــر ، کرسي چيني ها و ستون ها ، مورد استفاده قرار مي گيرد .

ب )- ملات به صورت يکنواخت روي جدارهاي خارجي و داخلي به صورت دو نوارجدا از هم پخش مي شود . در اين حالت ، به علت خالي بودن داخل بلوک ها،ديوار از نظر عايق رطوبتي وحرارتي، داراي عملکرد بهتري خواهد بود.

انتخاب يکي از دو روش فوق ، منوط به نظر و تأييد دستگاه نظارت و موقعيت کار خواهد بود.

اتصال ديوار با ستون

در مواردي که ديوارچيني در مجاورت ستون هاي فلزي يا بتني قرار گيرد و در اين نقاط درز انقطاع ، پيش بيني نشده باشد بايد نحوه اتصال ستون به ديوار مطابق نقشه هاي اجرايي باشد ، در صورتيکه اين جزئيات در نقشه نيامده باشد ،‌ بايد به شرح ذيل عمل شود :

الف- اتصال ديوار با ستون فلزي :

در هر متر ارتفاع ، يک قطعه اتصال جوش شده به ستون فلزي بايد در داخل ملات ديوار چيني قرار گيرد . قطعه اتصال به صورت T با ميلگردي به قطر 8 ميلي متر به اندازه 80×250×250 ميلي متر ،‌از ميلگرد به قطر 10 ميلي متر ، به صفحه اي به ابعاد 6×100×100 جوش داده مي‌شود ، اين صفحات با شاخکهاي مناسب در هنگام بتن ريزي در داخل ستون بندي ، کارگذاري مي شود . شاخک هاي V شکل در داخل ديوار آجري و درون ملات بين آجرها ، قرار داده خواهد شد . در فاصله ايجاد شده بين ديوار و ستون بهتر است يک لايه پلي استايرن به ضخامت 2 سانتي متر قرار داده شود .

ب- اتصال ديوار با ستون بتني:

در هر متر ارتفاع ، 2 عدد شاخک U شکل به ابعاد 80 * 250 * 250 ميليمتر ، از ميلگرد به قطر 10 ميلي متر ، به صفحه اي به ابعاد 6 * 100 *100 ميلي متر جوش داده مي شود، اين صفحات با شاخکهاي مناسب ، هنگام بتن ريزي در داخل ستون بندي ، شدهاند. شاخکهاي U شکل در داخل ديوار آجري و درون ملات بين آجرها ، قرارداده خواهد شد.

نصب خروجي ها و تاسيسات

سوراخ ها و محلهاي باز براي کارگذاري چهارچوبها ، در و پنجره ها ، مجراهاي تهويه ، عبور لوله ها و کابلهاي توکار و نظاير آن ، بايد پيشاپيش بر اساس نقشه هاي اجرائي کاملا" مشخص و هنگام ديوار چيني ، تعبيه گردند تا نيازي به کندن و تخريب ديوارها به منظور تأمين فضاهاي باز وجود نداشته باشد . در مواردي که نياز به اين عمل باشد ، بايد از ضربه زدن به ديوار اجتناب شده و عمليات با دقت و با وسايل مربوطه انجام گردد .

الزامات در برابر زمين لرزه

براي تامين ايمني ساختمان در مقابل زلزله ، رعايت مندرجات آيئين نامه طرح ساختمان ها در برابر زلزله ( استاندارد شماره 2800 ) الزامي است . ساختمان هاي بنايي در نقاط زلزله خيز ، بايد به شرح ذيل کلاف بندي شوند :

1- کلاف افقي در تراز پي

اين کلاف از بتن آرمـــه بوده و نبايد عرض آن از عرض ديوار يا 25 سانتيمتـر و ارتفاع آن از3/2 عرض ديــوار يا 25 سانتيمتـر ، کمتر باشد . ميلگردهاي اصلي ، حداقل 12Φ4 براي عرض کمتر از 35 سانتيمتـر و 12Φ6 براي عرض بيشتر از 35 سانتيمتـر مي باشـد ، به طوري که فاصله ميلگردها از 25 سانتيمتر بيشتر نشود. تنگ ها از ميلگرد 6Φ و فاصله آن ها ، برابر ارتفاع کلاف يا 20 سانتيمتــر ، هر کدام که کوچکتر است ، مي باشد.

2- کلاف افقي در تراز سقف

اين کلاف از بتن آرمه بوده و عرض آن برابر عرض ديوار و حداقل 20 سانتيمتر مي باشد. در مورد ديوار خارجي و به منظور نماسازي ، مي توان عرض کلاف را 12 سانتيمتر از عرض ديوار کمتر اختيار نمود . مي توان ارتفاع کلاف روي ديوارهاي باربر را ، تا 20 سانتيمتر و روي ديوارهاي غير باربر ، تا 12 سانتيمتر تقليل داد . ميزان ميلگرد در اين نوع کلاف ها ، عيناً مشابه کلاف هاي افقي در ترازپي خواهد بود